بهمن چیست و چگونه بوجود می آید؟
بهمن چیست؟
در مناطقی که بارش سنگین برف رخ میده، بیشتر اوقات توده بزرگی از برف تشکیل میشه. بهمن در اثر حرکت سریع این توده‌‌های حجیم برف، که در ارتفاعات و سراشیبی کوه‌‌ها به سمت پایین در جریان است بهوجود می‌آید. سقوط بهمن بیشتر در فصل زمستان صورت می‌گیره، با این حال وقوع این پدیده می‌تونه در هر فصل و هر رشته کوهی بهوجود بیاد. ریزش بهمن یک اتفاق طبیعی و قابل پیش بینی، در کوهستان است و تهدیدی جدی برای کوهنوردان و اسکی بازان به حساب می‌آید.
بهمن چگونه اتفاق می‌افتد؟
سقوط بهمن معمولا در هنگام بارش برف یا بعد از بارش صورت می‌گیره. برف در لایههای مختلف با ضخامت‌های متفاوت، روی هم انباشته میشه. وقتی این لایه‌ها سست و ناپایدار باشن، از هم گسسته میشن و بهمن رخ میده. در‌واقع لایه‌ای از برفی که تازه باریده شده، روی سطح شیب دار کوه قرار می‌گیره. وقتی این لایه از برف شروع به ذوب شدن میکنه، به یک لایه‌ی یخی ناپایدار تبدیل میشه و همزمان هرچه بارش برف بیشتر بشه، این ورقه‌ی یخی در بین توده‌ای از برف مدفون میشه و در نهایت بهمن تشکیل میشه.
شرایط وقوع بهمن
تشکیل بهمن به بارش برف و ایجاد شرایط ناپایدار که با تحریک یک عامل طبیعی، مانند: وزش باد یا عوامل انسانی مانند: وزن کوهنورد، خارج شدن کوهنورد از مسیر و ... بستگی داره. این سه عامل در کنار یک‌دیگر باعث سقوط بهمن میشن. اگه یکی از این سه عامل وجود نداشته باشه، احتمال ایجاد بهمن وجود نداره. همچنین وقوع بهمن تحت تأثیر عوامل محیطی نیز می‌باشد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
مهم‌ترین عوامل وقوع بهمن
- شیب کوه و عوارض منطقه: شیب کوه عاملی مهم در ایجاد بهمن می‌باشد. بیشتر بهمن‌های تخته ای، در شیبی بین 30 تا 45 درجه شکل می‌گیرن. در این شیب‌ها و همچنین در نوارهای صخره‌ای و شیبهای بادگیر، لایههای فوقانی فاقد ثبات کافی و غیر مستحکم هستن که باعث وقوع بهمن میشه. همین‌طور دهلیزهایی باریک با شیب تند که منبع جمع شدن برف می‌باشند، مکانی خطرناک از جهت وقوع بهمن برای کوهنوردان می‌باشند.
- آب‌و‌هوای منطقه: با بارش برف تازه و انباشته شدن حجم زیادی از برف روی هم، احتمال وقوع بهمن هم بیشتر میشه. در این شرایط وزش باد روی برف های انباشته شده در شیب، خطر بهمن رو افزایش میده. اولین روز آفتابی بعد بارش برف، زمانی خطرناک برای ریزش بهمن است. به دلیل اینکه افزایش دما باعث از دست دادن استحکام و شل شدن برف تازه میشه، احتمال ایجاد بهمن قوی‌تر است. در صورتی که حجم برف باریده شده دو سانتی متر یا بیشتر باشه یا برف در حال بارش دارای حجمی بیش تر از دو سانتی متر در ساعت باشه، نشان دهنده وقوع بهمن است. هم چنین باران نیز ممکن است به عنوان یک روان‌کننده، باعث حرکت لایه های مختلف برف شود.
- نحوه لایه بندی برف: پس از بارش برف عواملی مانند وزش باد و دمای متغیر هوا، روی برف باریده شده اثر میذاره. همین عامل باعث ایجاد لایه های متفاوت با مقاومت مختلف، بر روی شیب کوه میشه. لایه بندی برف و چگونگی قرار‌گرفتن لایه‌ها روی شیب، تأثیر زیادی در وقوع بهمن داره. هنگام بارش برف تازه روی یک لایه سست و ناپایدار، لایه رویی برف دچار لغزش میشه و ریزش بهمن رو به‌دنبال داره.
- عوامل انسانی: بهمن ها معمولا به دلیل عوامل محرک انسانی و اشتباه کوهنوردان و طبیعت گردان ایجاد میشن. تصمیم‌گیری غلط، آموزش نامناسب، نبود آگاهی، عدم انتخاب مسیر مناسب، بی توجهی به علائم هشدار دهنده وقوع بهمن، ایجاد ارتعاش و آلودگی صوتی و ... از مواردی هستن که در شکل گیری بهمن نقش مهمی دارن. به این ترتیب عوامل انسانی سبب وقوع بهمن میشن. کوهنوردان می‌تونن با کسب آگاهی لازم در مورد بهمن و علل ریزش آن، شناخت مناطق و مکان های بهمن خیز، داشتن تجربه صعود در شرایط برفی و هم چنین انتخاب مسیر صعود و فرود مناسب به محفوظ ماندن خود از بهمن و افزایش کیفیت صعود کمک کنن.
انواع بهمن
بهمن پودری: توده‌ای از برف به‌صورت غیر متراکم که چسبندگی بین کریستال‌‌های آن کم است. این نوع از بهمن در مواقع طوفانی و بعد از آن ایجاد میشه. بهمن پودری از لحاظ ظاهری شکلی شبیه 8 روی سطح کوه ایجاد میکنه. اما گاهی اوقات این برف به قدری شل و به شکل پودر است که خط شروع ریزش بهمن قابل تشخیص نیست.
بهمن تخته‌ای: در اثر شکست لایه رویی برف به هم پیوسته ای که روی یک لایه برف ضعیف قرار گرفته، توده بزرگی از برف با چسبندگی و تراکم زیاد به وجود می آید که به بهمن قالبی معروف است. وجود یک خط به‌صورت شکسته در بالاترین قسمت بهمن، نشان دهنده بهمن قالبی است.
نشانه‌های هشدار دهنده بهمن
- افزایش دما: گرم شدن هوا، ذوب شدن برف‌ها رو در پی داره. در‌کل افزایش دما باعث کاهش پایداری و استحکام لایههای برف میشه.
- جهت وزش باد: نقاط بادگیر حتی در زمانی که بارش برف وجود نداره، ممکن است دارای لایه های بیش تری از برف باشن که با وزش باد به آن سمت کشیده شدن.
- برف ناپایدار: ترک‌ها و شکاف‌های موجود روی برف، احتمال داره ناشی از فروریختگی در یک منطقه باشه که یک هشدار محسوب میشه.
- بهمن های اخیر: اگه در منطقه ی مورد نظر اخیرا بهمن رخ داده احتمال وقوع دوباره آن وجود داره.
- بارش شدید: بهمن به طور معمول یک ساعت پس از بارش سنگین برف، طوفان و بوران اتفاق می‌افته. هوای آفتابی دلیل بر امن بودن شرایط و منطقه نیست.
- شنیدن صدا: در مواقعی که لایههای زیرین ضعیف و ناپایدار برف وجود دارن، صداهایی ناشی از فرو پاشی آن‌ها شنیده میشه. همچنین در زمان ریزش بهمن، صدای بلند و مهیبی به گوش شما میرسه.
- عدم وجود درخت در یک نقطه از دامنه جنگلی: اگه در یک دامنه که سطح وسیعی از آن از درخت پوشیده شده است، قسمت نسبتا خالی رو مشاهده کردین احتمالا در این نقطه سقوط بهمن اتفاق افتاده است.
عوامل مانع از بروز بهمن
- درخت‌ها و درختچه‌ها
- سنگ‌ها
- دره‌های کم شیب و باز
نکات ایمنی برای پیش‌گیری و کاهش خطرات بهمن
- برنامه ریزی قبل سفر
قبل از رفتن به سفر در این شرایط، حتما مسیرهای مورد‌نظر، شیبهای منطقه، نقاط بهمن خیزو ... رو بررسی کنین.
- پیش بینی شرایط آب و هوایی
مراکز بهمن شناسی وجود دارن که تحت نظارت سازمان هواشناسی یا فدراسیون کوهنوردی فعالیت می‌کنن. شما می‌تونین از این طریق پیش‌بینی‌های روزانه و میزان خطر رو با اطلاعات دقیق در مورد شرایط منطقه صعود، جمع‌آوری کنین و بر‌اساس این اطلاعات مسیر خود رو انتخاب کنین.
- همراه داشتن وسایل نجات
لازم است که در هنگام سفرهای کوهنوردی همیشه وسایل و تجهیزات مناسب رو به همراه داشته باشین و همچنین با نحوه استفاده از آن‌ها آشنا باشین.
نتیجه گیری
در این مقاله در مورد بهمن، چگونگی ایجاد آن و عوامل محرک بهمن صحبت کردیم. امروزه وسایل و تجهیزات مناسبی برای مقابله و ایمنی در برابر شرایط سخت کوهستانی تولید شده است. پیشنهاد می‌کنیم اگه قصد سفر کوهنوردی در زمستان رو دارین، حتما قبل از سفر نسبت به حوادث پیش‌رو آگاهی داشته باشین و ابزار مناسب رو به همراه داشته باشین.
شما هم با نظرات و پرسشهایتان در ارتقا این مقاله مشارکت کنید